1641 yılında Rûm Vilayeti Defterdarı Mehemmed Murad Efendivilâyetinin vergi nüfusunu saymakla görevlendirilir. Yapılacak sayımagöre bölgeden ne kadar vergi toplayabileceğine karar verecektirOsmanlı devleti. Bu kitap işte bu defterden yola çıkarak yapılan uzunbir soruşturmanın, içine girilen karmaşık bir yolculuğun hikâyesi. 20.yüzyılın sonlarında, Oktay Özel bu ağzı sıkı defteri konuşturmaya,çok yönlü sorgulamaya, içinden çıktığı dönemin olağanüstü koşullarıbağlamında tarihselleştirmeye, anlamlandırmaya girişiyor.Türkiye 1643, tarihçi ile malzemesinin ilişkisini iç içe giren paralelhikâyeler olarak ele alan bir deneme. Her ne kadar asıl hikâye 16. ve17. yüzyılda geçiyorsa, kahramanları sahiciyse de, anlatılan son otuzyılın Türkiyesinin de hikâyesi.Oktay Özelden sahiden acayip bir kitapDönemin bütün kaynaklarının ağız birliği içinde epeyce de dramatikbir dille yıllardır dile getirdikleri, sultanlara ve vezirlere yazdıklarıraporlarda reaya fukarası tonunda ifadelerle sürekli üzerine dikkatiçektikleri köylünün perişanlığı, bu kaçgun ya da celâ-yı vatandurumu karşısında Osmanlı yönetimi nihayet harekete geçmiş.Yanlış anlaşılmasın, amaç onların derdine derman olmak değil.Tersine tekrar zapt ü rapt ve kayıt altına alıp devleti aliyyenin hazine-ihümâyununun vergi gelirlerine küllî ziyan gelmesinin önünegeçmek.